Έχετε αναρωτηθεί ποτέ για το τι είδους σχέσεις δημιουργείτε; Είστε ευτυχισμένοι μέσα σ΄αυτές; Έχετε πιάσει τον εαυτό σας να έχετε αδικήσει κάποιον ή να νιώθετε εσείς οι ίδιοι αδικημένοι;
Ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για να αντιληφθεί κάποιος τις ανθρώπινες δυσλειτουργικές σχέσεις είναι το τρίγωνο του Κάρπμαν ή αλλιώς το τρίγωνο του δράματος. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, το οποίο πήρε το όνομά του από τον ψυχίατρο και δάσκαλο της συναλλακτικής ανάλυσης Stephen Karpman, υπάρχουν τρεις ρόλοι οι οποίοι εμπλέκονται εξαρτητικά μεταξύ τους: ο ΘΥΤΗΣ, το ΘΥΜΑ και ο ΣΩΤΗΡΑΣ.
Ο ΘΥΤΗΣ
Οι θύτες είναι συνήθως θυμωμένοι με τη ζωή, εκνευρίζονται εύκολα και προσπαθούν να ελέγξουν τους άλλους, τους οποίους θεωρούν υπεύθυνους για όλα όσα συμβαίνουν. Έχουν σχεδόν πάντα δίκιο, βλέπουν τα πράγματα διπολικά δηλαδή άσπρο ή μαύρο και πολλές φορές χρησιμοποιούν την ενοχή, την ντροπή ή και τη τιμωρία της σιωπής ως τρόπο χειραγώγησης των θυμάτων τους. Καλύπτουν τη δική τους ανασφάλεια και το αίσθημα κατωτερότητάς του μέσα από τον έλεγχο ενώ καθώς η έκφραση των αναγκών τους εκλαμβάνεται ως αδυναμία, σπάνια ζητούν ή δέχονται βοήθεια.
ΤΟ ΘΥΜΑ
Τα θύματα από την άλλη, πιστεύουν ότι η ζωή είναι μία συνεχής ταλαιπωρία. Αισθάνονται ντροπή, φόβο ή και ενοχή για κάτι, παραπονιούνται συχνά, νιώθουν αδικημένα και αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν διάφορες καταστάσεις της ζωής επικαλούμενα έλλειψη χρόνου, ενέργειας ή και επιθυμίας. Ακριβώς επειδή υιοθετούν μία παθητική στάση ζωής, δεν προσπαθούν να κάνουν κάτι για να βελτιώσουν τη ζωή τους και αποδίδουν τα πάντα στην τύχη. Ακόμα και στην περίπτωση που θα μπουν σε θεραπεία, η παθητικότητα και η έλλειψη δέσμευσης από την πλευρά τους μπορεί να οδηγήσει στην αποτυχία της θεραπείας και με αυτό το τρόπο η πεποίθησή τους για το πόσο άτυχα και ανυπεράσπιστα είναι θα ενισχυθεί.
Τα θύματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο κατηγορίες: σ’αυτά που προσελκύουν σωτήρες και σε σ’ αυτά που προσελκύουν θύτες. Στην πρώτη κατηγορία, τα θύματα δημιουργούν μια υπερβολική συναισθηματική ή ψυχολογική εξάρτηση από το σωτήρα με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η παθητική τους στάση και στην άλλη κατηγορία βιώνουν μια κακοποιητική συμπεριφορά από τους θύτες επιβεβαιώνοντας την πεποίθηση για το πόσο δύσκολη και άδικη είναι η ζωή τους.
Ο ΣΩΤΗΡΑΣ
Οι Σωτήρες νιώθουν οίκτο για το θύμα και θυμό για το θύτη. Αναλαμβάνουν να προσφέρουν τη βοήθειά τους στο θύμα καθώς έτσι νιώθουν ικανοποίηση και υπερηφάνεια για τον εαυτό τους αλλά και γιατί επιζητούν να γίνονται αγαπητοί και αρεστοί. Στην πραγματικότητα όμως είναι αποσυνδεδεμένοι από τα δικά τους συναισθήματα, επιζητούν να δημιουργήσουν ένα χρέος ευγνωμοσύνης στους άλλους γιατί με αυτό τον τρόπο καλύπτουν δικές τους ανασφάλειες και νοηματοδοτούν τη ζωή τους. Πολλές φορές μάλιστα αν δεν προσφέρουν τη βοήθεια τους αισθάνονται ενοχές και αυτοαποκαλούνται εγωιστές, τσιγκούνηδες κλπ. Οι σωτήρες όμως καθώς προσφέρουν τη βοήθειά τους χωρίς κανείς να τους την έχει ζητήσει, ο ρόλος που έχουν αποδώσει στον εαυτό τους είναι μία αυταπάτη και καταλήγουν να αισθάνονται θυμό για τα θύματα και για τον εαυτό τους. Τα θύματα δεν θα τους δείξουν ούτε αναγνώριση, ούτε ευγνωμοσύνη γεγονός που θα επιβεβαιώσει την πεποίθησή τους ότι είναι αχάριστα και ότι τους εκμεταλλεύονται.
Οι Σωτήρες μπορεί να αναζητήσουν ψυχοθεραπευτική βοήθεια και μέσω αυτής να προσπαθήσουν να αφουγκραστούν τις δικές τους συναισθηματικές ανάγκες, να ελέγξουν την επιθυμία τους να σώζουν τους άλλους και κατ΄επέκταση να νιώθουν λιγότερο ματαιωμένοι από την «αχαριστία» των άλλων.
Οι τρεις αυτοί ρόλοι συνδιαλέγονται μεταξύ τους και δεν μπορεί να υπάρξει ο ένας αν δεν υπάρχει κι ο άλλος. Το θύμα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς θύτη και ο Σωτήρας δε μπορεί να υπάρξει χωρίς θύμα. Δημιουργείται ένα τρίγωνο, μία δυσλειτουργική σχέση μεταξύ των τριών και για να πάψει να υφίσταται πρέπει κάποιος από τους τρεις να σταματήσει να παίζει το ρόλο. Τέτοιου είδους τρίγωνα μπορεί να υπάρχουν παντού: στην οικογένεια, στην επαγγελματική ζωή ακόμα και στις κοινωνικές επαφές. Επίσης μπορεί ένας άνθρωπος να υιοθετεί και τους 3 ρόλους στο ίδιο πλαίσιο ή σε διαφορετικά πλαίσια.
Η αναγνώριση ότι υιοθετούμε κάποιον από τους 3 ρόλους και ότι βρισκόμαστε σ΄ένα τέτοιο τρίγωνο είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τη δυσλειτουργική σχέση. Η δυσκολία μας να απεμπλακούμε μπορεί να οφείλεται σε κάποια οφέλη που αποκομίζουμε. Η εσωτερική αναζήτηση λοιπόν μπορεί να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε τους σκοπούς που εξυπηρετεί η παραμονή μας σε αυτή τη σχέση και τα οφέλη (πρωτογενή και δευτερογενή) για τα οποία τη συντηρούμε. Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ μέσω της ψυχοθεραπείας, η ΠΙΣΤΗ στις δικές μας δυνάμεις και η ΑΠΟΔΟΧΗ ότι αξίζουμε να έχουμε υγιείς σχέσεις, θα μας βοηθήσουν να βάλουμε τα όριά μας, να μην παίξουμε το παιγνίδι και έτσι να σπάσουμε το τρίγωνο. Η ψυχοθεραπεία είναι αρωγός στο ταξίδι αυτό, μία επένδυση στον εαυτό μας, μία εξελικτική διαδικασία αυτογνωσίας και προσωπικής ωρίμανσης.
"Πολλές φορές για να τους χαλάσεις το παιχνίδι... αρκεί να μην το παίξεις!"
