Το άτομο αρνείται να αποδεχτεί την πραγματικότητα και ότι αυτή η απώλεια έχει συμβεί σ΄αυτό το ίδιο. Είναι ένας αμυντικός μηχανισμός κατά τον οποίο μπλοκάρεται οποιαδήποτε συναισθηματική αντίδραση προκειμένου το άτομο να προστατευτεί από το έντονο άγχος και τον τρομερό πόνο. Ωστόσο, σωματικές αντιδράσεις όπως είναι η απώλεια ενεργητικότητας, ο διαταραγμένος ύπνος, η απώλεια της όρεξης κάνουν την εμφάνισή τους.
Η απώλεια είναι ένα οδυνηρό κι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής μας και δεν αφορά μόνο στο χαμό ενός αγαπημένου μας προσώπου αλλά μπορεί να αφορά και στην αποξένωση από εν ζωή φίλους μας, στο χωρισμό από ερωτικούς συντρόφους, στην απομάκρυνση από μία εργασία ακόμα και στην απώλεια του ίδιου μας του εαυτού όπως τον γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Απώλεια επομένως είναι η απομάκρυνση από οποιοδήποτε πρόσωπο, ζώο ή κατάσταση τα οποία αποτελούν σημαντικό κομμάτι της ζωής μας, της ταυτότητά μας ή της αίσθησης του εαυτού μας.
Η διαδικασία του πένθους σύμφωνα με την Elisabeth Kübler-Ross έχει 5 στάδια:
Όταν και ο θυμός αρχίσει να υποχωρεί, το άτομο αρχίζει να διερωτάται τι θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά προκειμένου να είχε αποφευχθεί η απώλεια. Σε αυτό το στάδιο μπορεί να νιώσει τύψεις κι ενοχές για ενέργειες που δεν έκανε σωστά και να διαπραγματευτεί ακόμα και για την αλλαγή του ίδιου του του εαυτού αν αυτή απώλεια τελικά μπορεί να αποφευχθεί («Θα γίνω καλύτερος άνθρωπος αν τελικά θεραπευτώ», αν δε συμβεί το μοιραίο, εγώ θα κάνω…»)
Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, το άτομο συνειδητοποιεί την πραγματικότητα και την σοβαρότητα της απώλειας ενώ παράλληλα έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα της θλίψης, του πόνου και της αβεβαιότητας που του δημιουργεί αυτή η απώλεια. Είναι πάρα πολύ σημαντικό για το άτομο που πενθεί να επιτρέψει στον εαυτό του να κλαίει όταν ο πόνος γίνεται αβάσταχτος γιατί με αυτό τον τρόπο εκφορτίζεται και ανακουφίζεται προσωρινά. Σε αυτό το στάδιο το άτομο μπορεί να βιώνει μεγάλη μοναξιά ενώ προτροπές από το οικείο περιβάλλον όπως «η ζωή συνεχίζεται…» συνήθως πέφτουν στο κενό. Το άτομο έχει ανάγκη από χρόνο για να καταλάβει τι αισθάνεται πραγματικά και να πενθήσει για την απώλεια του.
Με την αποδοχή ολοκληρώνεται φυσιολογικά η διαδικασία του πένθους. Στο στάδιο αυτό το άτομο έχει αποδεχτεί την απώλεια που έχει συμβεί ή αυτή που θε επέλθει νιώθοντας ότι δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Ο θυμός, η οργή και η θλίψη υποχωρούν και δίνουν τη θέση τους σ’ ένα αίσθημα τρυφερότητας για το απολεσθέν πρόσωπο κι αποδοχής της παρούσας κατάστασης. Ο ψυχικός πόνος δεν είναι τόσο έντονος και το άτομο μπορεί να προχωρήσει τη ζωή του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ξεχνά την απώλειά του.
Άρνηση
Θυμός
Διαπραγμάτευση
Κατάθλιψη
Αποδοχή
Το πένθος είναι μία ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ αλλά πολύ δύσκολη διαδικασία προκειμένου να επεξεργαστούμε και να επουλώσουμε τα ψυχικά τραύματα που μας έχει δημιουργήσει η απώλεια. Κατά τη διαδικασία του πένθους, ο άνθρωπος βιώνει οδυνηρά συναισθήματα όπως είναι ο τρομακτικός πόνος, η θλίψη, ο θυμός τα οποία είναι σημαντικό να τα βιώσει για να μπορέσει τελικά να φτάσει στην αποδοχή της απώλειας. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, όπως είναι η απώλεια ενός παιδιού ή ενός συντρόφου, ο ψυχικός πόνος είναι τόσο μεγάλος που οι άνθρωποι προσπαθούν να τον αποφύγουν με αποτέλεσμα η διαδικασία του πένθους να μην ολοκληρώνεται φυσιολογικά και έτσι να μιλάμε για περιπεπλεγμένο πένθος.
Όταν η άρνηση της πραγματικότητας υποχωρεί, το άτομο αρχίζει και αισθάνεται τον έντονο ψυχικό πόνο της απώλειας ο οποίος όμως επειδή είναι επώδυνος μετατρέπεται σε θυμό. Ο θυμός καθώς είναι συναίσθημα με ενέργεια και δύναμη κρατά το άτομο σε εγρήγορση. Φράσεις όπως «γιατί σε εμένα», «είναι πολύ άδικο αυτό να συμβεί», «δεν υπάρχει Θεός» δείχνουν την αγανάκτηση του ανθρώπου και την προσπάθεια απόδοσης ευθύνης προς τον οποιοδήποτε ενώ ταυτόχρονα το άτομο μπορεί να νιώθει εγκαταλελειμμένο.
Το πένθος για τον κάθε άνθρωπο είναι πολύ προσωπικό και μοναδικό και δεν μπορεί να συγκριθεί ή να εξισωθεί με κάποια άλλη απώλεια. Έτσι, παρατηρούνται αρκετές διαφοροποιήσεις αναφορικά με τη διαδοχή των σταδίων, την ένταση και τη χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων. Συνήθως, ο χρόνος για να ξεπεράσει κάποιος το θάνατο ενός αγαπημένου του προσώπου είναι δύο χρόνια.
Υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις που παρατηρείται ότι η φυσιολογική διαδικασία του πένθους δεν εξελίσσεται κανονικά. Το άτομο δηλαδή βιώνει παρατεταμένες περιόδους θλίψης (πάνω από 2 χρόνια), δεν μπορεί να αποδεχτεί την απώλεια, αρνείται την πραγματικότητα, έχει κατάθλιψη σοβαρού βαθμού, επίμονες ιδέες και ψυχοκινητικά προβλήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις καλό είναι να απευθυνθεί σε κάποιον Ψυχολόγο- Ψυχοθεραπευτή προκειμένου να λάβει ψυχολογική υποστήριξη.
Σε περίπτωση απώλειας καλό είναι να γνωρίζετε:
- Η κάθε απώλεια είναι μοναδική και ξεχωριστή και δε συγκρίνεται με καμία άλλη περίπτωση.
- Το πένθος είναι φυσιολογική διαδικασία μετά από κάθε απώλεια κι όσο περισσότερο επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει τα δύσκολα συναισθήματα, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσετε στην αποδοχή της απώλειας.
-Αφήστε τον εαυτό σας να κλάψει. Τα δάκρυα ανακουφίζουν από τον έντονο ψυχικό πόνο και ΔΕΝ είναι ντροπή!
- Μόνο εσείς ξέρετε τι σημαίνει για εσάς η απώλεια. Μην επηρεάζεστε από το κόσμο. Το ότι μπορεί να ακούσετε μουσική ή το ότι δεν επιθυμείτε να φορέσετε μαύρα ρούχα δε σημαίνει ότι δε πενθείτε.
- Αν καταφέρετε και διαχειριστείτε το πένθος, δε σημαίνει ότι ξεχνάτε τον άνθρωπό σας. Μη νιώθετε ενοχές αν καταφέρετε να έχετε ξανά μία ποιοτική ζωή.
- Αν νιώθετε ότι θέλετε να κλάψετε και δεν μπορείτε, πιθανόν να είστε ακόμα σε άρνηση. Συμβουλευτείτε ένα Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπευτή.
- Αν τα συμπτώματα του θυμού και της θλίψης διαρκούν πάρα πολύ καιρό ή αν κάποιος δικό σας άνθρωπος αδυνατεί να διαχειριστεί το πένθος ζητήστε την υποστήριξη από κάποιο Ειδικό.
