-Μπορεί μια λανθασμένη πεποίθηση που έχουμε να μας οδηγήσει να πράξουμε με τέτοιο τρόπο ώστε τελικά να την επιβεβαιώσουμε και στο τέλος να διατυμπανίζουμε ότι έχουμε και δίκιο;
-Ναι, μπορεί…!
Μιλάμε για την αυτοεκπληρούμενη προφητεία που για πρώτη φορά αναφέρθηκε ο Robert K. Merton το 1948, ορίζοντάς την ως εξής: «Αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ένας εσφαλμένος ορισμός μιας κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη σύλληψη της κατάστασης. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει την κυριαρχία του λάθους. Γιατί έτσι ο προφήτης παραθέτει την πραγματική πορεία των γεγονότων ως απόδειξη για το ότι είχε εξαρχής δίκιο».
Η αρχή και η βάση της αυτοεκπληρούμενης προφητείας φαίνεται να είναι το συναίσθημα του φόβου. Ακριβώς επειδή φοβόμαστε ότι κάτι μπορεί να συμβεί (μπορεί να υπάρχει κάποιο ανεπίλυτο τραύμα ή κάποιος άλλος λόγος που φοβόμαστε και το οποίο καλό είναι διερευνήσουμε) προκαταβάλουμε ή προδικάζουμε στο μυαλό μας την έκβαση μιας κατάστασης κι ασυνείδητα λειτουργούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να καταλήξουμε σε αυτό το αποτέλεσμα. Αφού λοιπόν έχουμε φτάσει στο αποτέλεσμα/συμπέρασμα που εσφαλμένα είχαμε στο μυαλό μας από την αρχή, επιβεβαιωνόμαστε και θεωρούμε ότι έχουμε δίκιο. Με τη συμπεριφορά μας δηλαδή αυτή αυτοεκπληρώνουμε την προφητεία/πεποίθηση που αρχικά πιστεύαμε…
Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μια ασυνείδητη διαδικασία και γι’αυτό είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή από εμάς…
Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι αρχικά να συζητήσουμε με το σύντροφό μας/ το φίλο μας/τα αδέρφια μας/τους γονείς μας αυτό που νιώθουμε πριν προβούμε σε κάποια επίθεση που θα υπονομεύσει τη σχέση μας. Η καλή πρόθεση και η διάθεση να δούμε την «όλη εικόνα» (δηλαδή είναι πιθανό να υπάρχουν κι άλλοι λόγοι για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά πέρα από αυτή που έχουμε στο μυαλό μας) μπορεί να μας δώσει το χρόνο να εξακριβώσουμε ποια είναι η αλήθεια προτού υιοθετήσουμε μια αρνητική συμπεριφορά ή βγάλουμε κάποιο συμπέρασμα. Στο πλαίσιο αυτό καλό είναι να αποφεύγουμε υπεργενικεύσεις, ταμπέλες ή τι συμβαίνει σε παρόμοιες καταστάσεις…
Επίσης, ακριβώς επειδή η αυτοεκπληρούμενη προφητεία έχει βάση το ασυνείδητο και μπορεί να προκαλείται από κάποια τραύματα που έχουν οδηγήσει σε φόβο κι άγχος αποχωρισμού ή κι από άλλους λόγους που χρειάζεται να διερευνηθούν, είναι πολύ σημαντικό να δουλέψουμε με τον εαυτό μας ώστε να διαπιστώσουμε αρχικά αν αυτό που συμβαίνει είναι «δικό μας», δηλαδή αν είμαστε εμείς αυτοί που έχουμε λανθασμένες πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες κι αν αυτό παρατηρείται και σε άλλες σχέσεις μας ή αντίθετα αν τα μηνύματα που λαμβάνουμε είναι ρεαλιστικά κι επομένως δικαιολογημένα αντιδρούμε. Η ψυχοθεραπεία είναι αρωγός στην αναγνώριση του εαυτού μας και στην διερεύνηση των θετικών και των αρνητικών πτυχών μας… Ο μόνος τρόπος να αλλάξουμε τις πεποιθήσεις μας είναι να τις αναγνωρίσουμε και να αλλάξουμε σταδιακά τον τρόπο σκέψης μας!
Για παράδειγμα, αν ένας άνθρωπος εξαιτίας κάποιων σχέσεων έχει αναπτύξει ανασφάλεια, φόβο απόρριψης ή άγχος αποχωρισμού μπορεί να θεωρεί ότι και η επόμενη σχέση του θα τον απορρίψει ή δε θα τον αγαπήσει… Έτσι, μπαίνοντας σε μια καινούργια σχέση ακόμα κι αν δεν έχει δοθεί πραγματικό δικαίωμα, ακριβώς επειδή πιστεύει ότι θα εγκαταλειφθεί, μπορεί να ερμηνεύει λανθασμένα κάποιες συμπεριφορές. Το γεγονός δηλαδή ότι ο σύντροφος του δε σηκώνει το τηλέφωνο λόγω δουλειάς ή γιατί μπορεί να κάνει μπάνιο να ερμηνεύεται ότι δεν θέλει απλά να του μιλήσει, δεν τον επιθυμεί και ότι θέλει να χωρίσουν. Έτσι μπορεί να δημιουργηθεί καυγάς, να εκφραστεί έντονη ζήλια ή και πίεση στον άλλο άνθρωπο, ο οποίος φυσικά μπορεί να θυμώσει και τελικά να οδηγηθούν σε πραγματικό χωρισμό επιβεβαιώνοντας με αυτό τον τρόπο την αρχική πεποίθηση ότι κι αυτός ο σύντροφος θα τον εγκαταλείψει…
